Klaas van Egmond, hoogleraar geowetenschappen en voormalig directeur RIVM

Zure regen, Tsjernobyl en grootstedelijke smog bepaalden de beginnende loopbaan van Klaas van Egmond. De hoogleraar geowetenschappen (en ex-chef RIVM) was een van de eerste milieudeskundigen in Nederland. Tijdens zijn carrière is er naar zijn overtuiging veel te weinig gedaan tegen de klimaatverandering. Van Egmond voorspelt een catastrofe.

“Mijn vader was bloemkweker. Op zijn bedrijf zag ik voor het eerst de effecten van globalisering en grootschaligheid. Plotseling lagen er in de supermarkt spotgoedkope bloemen uit Kenia, waarin de kosten voor transport en milieuvervuiling niet waren meegerekend.”

“Duurzaamheid moet een waarde krijgen. Nu wordt er 4 euro per ton CO2-uitstoot betaalt. Dat is schandalig weinig. Het zou minstens 20 x zoveel moeten zijn.”

“In 2004 schreven we al dat het Spaanse eiland Mallorca binnen vijf of tien jaar een toeristenprobleem zou krijgen door de toenemende hitte. In de zomerperiode wordt het oncomfortabel warm.”

“Mijn hele werkzame leven, vanaf 1972, ben ik bezig met klimaatverandering. Toch is er vrijwel niks gebeurd. Op een paar pieken na. Daarom is het verstandig dat we nu iedere vorm van romantiek en misplaatst optimisme, ‘we vinden er wel wat op’ loslaten als het om de klimaatverandering gaat. We moeten het probleem recht in de ogen durven kijken.”

“Met Pieter Winsemius en Ed Nijpels (voormalig ministers van milieu, redactie Achmea), hebben we de fosfaat- en smogproblemen in Nederland opgelost. Ook de ramp in Tsjernobyl zorgde voor een piek in de focus voor het milieu. Maar nadat we als RIWM in 1989 het Rapport Zorgen voor morgen uitgebracht hadden, met als beleidsmatig antwoord het eerste Nationaal Milieubeleidsplan, is het langzamerhand vastgelopen. Er is uiteindelijk weinig mee gebeurd.”

“In mijn Haagse tijd konden we uitrekenen wat we wilden. We dachten met echt sterke casussen te komen voor de milieuproblemen. Toch viel alles weg zodra het op werkgelegenheid aankwam. Milieu en klimaat worden in Nederland gegijzeld door economische ontwikkelingen.”

“Een andere oorzaak van de lamlendige aanpak van de klimaatverandering is veroorzaakt door de val van de muur in 1989. In Den Haag leverde dat een groot hoera-gevoel op; het westerse systeem had gewonnen. En meteen werd er extra gas gegeven op de kapitalistische benadering in het westen. Er volgde een golf aan privatiseringen. De PTT, de spoorwegen… Dat was het neoliberale antwoord op het failliet van Oost-Europa. De markt werd heilig verklaard, waardoor het milieu nooit is meegerekend in de de marktprijzen.”

“De overheid zou nu moeten ingrijpen. Verantwoordelijkheid nemen voor mens en aarde. Met andere woorden; blijven we het eenzijdige kapitalisme steunen in de drang naar bonussen en kortetermijnwinst op aandelen, of gaan we voor een milde mengvorm, waarin de overheid meer checks & balances inbouwt.”

“In een beschaafd land is de publieke en private zaak in balans alsmede de materiële en immateriële kwaliteiten.”

“Laten we in elk geval wegblijven van de retoriek. Stoppen met het klimaatprobleem te verpakken in mooie woorden, platforms en symposia. Dat is misleidend. Je krijgt het idee dat er heel veel aan beleid gebeurt, maar er gebeurt in werkelijkheid weinig of niks.”

“In een marktgeoriënteerde economie zullen we marktgerichte instrumenten moeten inzetten om de problemen te tackelen. Niet in tussentijd de spelregels veranderen. Daarom juich ik de fiscale plannen van Jesse Klaver (GroenLinks, red.) toe. Hij stelt een ander belastingsysteem waarin we de boel omdraaien en kijken hoe we grondstoffen en energie met de werkelijke kosten gaan belasten en de belasting op arbeid verlagen.”

“Als je dit plan van Klaver uitvoert, ben je binnen drie weken tijd verder dan in de afgelopen vijftig jaar; je kiest dan voor een wezenlijk ander uitgangspunt. Financiële prikkels leiden namelijk echt tot ander gedrag. Mensen gaan direct zien dat ze meer overhouden in hun portemonnee, omdat ze minder belasting hoeven te betalen over hun salaris. En merken tegelijkertijd dat die vliegvakantie naar Curaçao veel duurder is geworden omdat de energie met de werkelijke kosten voor het milieu zijn doorbelast.”

“Dat is ook onze belangrijkste opdracht: minder stookkosten, minder vliegen en minder autoverkeer, of in ieder geval veel efficiënter. We gebruiken veel te veel energie. Daarbovenop moeten we werken aan nieuwe duurzame technologieën.”

“Normaal gesproken verschuilt Nederland zich achter Europa als het om de klimaatproblematiek gaat, maar nu zou Nederland in Brussel met de vuist op tafel moeten slaan en het grote belang moeten aankaarten van een rigoureuze aanpak. Volgens mij krijg je Duitsland mee en Frankrijk, afhankelijk van de verkiezingsuitslag, ook. Dan creëer je een Coalition of the willing.”

“Slechts op die manier kunnen we het pad van het klimaatakkoord van Parijs keurig aflopen. Dit betekent in 2030 40 a 50 procent minder CO2 uitstoot dan in 1990 en in 2050 80 a 90 procent minder CO2-uitstoot dan in 1990.”

“Maar ik blijf somber over de realiseerbaarheid als we blijven doen, zoals we het nu doen, dan wordt deze transitie een heksentoer.”

“Vergis je niet, volgens recent onderzoek wordt binnen tien jaar het aantal dagen boven de 45 graden Celsius in Noord-Afrika 6 keer zo hoog. En dan komen daar ook nog eens – samen met het Midden-Oosten - een kwart miljard mensen bij. We staan pas aan het begin van het begin van het werkelijke probleem.”

“Ik voorzie mensenmassa’s op weg naar Europa. Vluchtend voor droogte en hitte. Dat geeft maatschappelijke ontwrichting en het bedreigt de Europese cultuur. Terwijl men zich hier zorgen maakt over de pensioenleeftijd en de kosten van de zorg.”

“Er zijn steeds meer monden te voeden en steeds minder oogsten te oogsten. De Arabische lente begon met een broodopstand. Een voedseltekort deed in de geschiedenis altijd de emmer overlopen en zorgt voor een vonk in het kruitvat.”

“Een volksverhuizing uit Afrika wordt de eerste catastrofe. Dat besef zou het leidende motief voor de komende tien jaar moeten zijn.”

“Hans de Boer van VNO-NCW stelt nu voor om milieuzaken onder de minister van economische zaken te laten vallen. Dit betekent dat de slager zijn eigen vlees keurt; de checks and balances werken dan niet meer. Het CDA wil natuur onderdeel maken van het ministerie van landbouw. Zelfde verhaal. We moeten weer toe naar een minister voor milieu die gaat werken aan een klimaatwet met geloofwaardig nationaal plan om Parijs te halen.”

“Heel veel mensen geloven in de kracht van innovatie. Iets wat nog moet worden uitgevonden en dan zien we wel. Dat is je kop in het zand steken. Je vertrouwt op toekomstige technologie, terwijl je weet dat een heel groot deel van het probleem daar niet mee oplosbaar is.”

“In Ondergang, het boek van Jared Diamond, beschrijft de auteur waarom sommige beschavingen verdwenen zijn. Aan het einde van het duizendpagina’s tellende boek komt de schrijver tot één beangstigende conclusie: mensen zien een ramp wel op zich afkomen, maar de belanghebbende oudere generatie weerhoudt de jongere generatie ervan zich tijdig aan te passen.”