“Mensen willen wel terug, maar kunnen niet, dat is het verdriet”

Miranda Haak

Als je achttien jaar bent, en je wilt wat, moet je niet in Zeeland zijn,” zegt Miranda Haak. Ze verliet de eilanden om filosofie, rechten, milieu- en bouwkunde te gaan studeren. Nu is Haak advocaat en verantwoordelijk voor de invoering van nieuwe wetgeving bij Achmea vermogensbeheer. In 2014 publiceerde ze samen met André Bauwens haar eerste boek: Bange jaren. Zeeuws-Vlaanderen in de Eerste Wereldoorlog. Prompt wonnen ze de literatuurprijs voor het beste grensoverschrijdende boek.

“Er is een 5-regelig briefje gevonden van de Duitse Keizer, vlak voordat de Eerste Wereldoorlog uitbrak. Daarin vraagt hij aan zijn hoogste generaal: ‘Moeten we dit echt willen?’ Waarop de generaal antwoordt: ‘Het is nu te laat. De treinen, het materieel, de manschappen… Het staat nu allemaal klaar om te vertrekken.’ Kennelijk kan zelfs de keizer op zo’n moment de oorlog niet meer tegenhouden.”

“Vier jaar hebben we erover gedaan om het boek te schrijven. Daarbij moesten we ons vooral richten op krantenartikelen. Gemeenten mochten in die tijd namelijk niet over de oorlog schrijven. Zelfs militairen was het verboden een dagboek bij te houden.”

“De bombardementen, de dreigende annexatie door België, de honderdduizenden vluchtelingen, de elektrische draden om de Belgen te stoppen. De Eerste Wereldoorlog is een weggemoffeld deel van de vaderlandse geschiedenis. Maar weinig mensen weten wat er zich werkelijk heeft afgespeeld in Zeeuws-Vlaanderen.”

“Lezers krijgen met ons boek het idee dat ze de verhalen van hun opa lezen. Het komt heel dichtbij.”

“Luguber vond ik de foto’s van zwart geblakerde mensen. Geëlektrocuteerd door de elektriciteitsdraden in de weilanden. Mensen waren niet gewend aan elektriciteit en dachten ‘dat kan toch niet gevaarlijk zijn?’. Zo kon het gebeuren dat een nietsvermoedend boertje, die kippen aan het voeren was, tegen het draad stierf.”

“Ondanks onze neutrale status werd Nederland regelmatig gebombardeerd. Bizar eigenlijk dat dit toegelaten werd. Maar in Den Haag waren ze doodsbang om de Duitsers en de Engelsen te irriteren en te worden meegezogen in de oorlog.”

“Ik vind het ongelooflijk dat we zo weinig hebben geleerd van die tijd. Het is om moedeloos van te worden.”

“Een half miljoen vluchtelingen telden we in Zeeuws-Vlaanderen. Het stond er bomvol met tentenkampen. Zonder enige wanklank hebben de dorpsbewoners eten, drinken en onderdak gegeven. De overheid gaf niet thuis.”

“Weet je trouwens wat ze met smokkelaars deden in die tijd? Die werden voorgoed Zeeland uitgezet. Zelfs de notabelen. Zo verdween de burgemeester van Philippine van de een op de andere dag. We vonden hem terug in Belgische krantenartikelen, waar hij na de oorlog een medaille kreeg, vanwege zijn grote verdiensten voor het land.”

“Wat is goed? Wat is slecht? Dat ligt niet zo eenvoudig, heb ik geleerd van het schrijven van dit boek.”

“Direct na de oorlog wilde België Zeeuws-Vlaanderen annexeren. Ze zagen ons als economische compensatie voor het oorlogsleed. Met een briljant diplomatiek steekspel van de minister van Buitenlandse zaken van Karnebeek heeft Nederland dit weten te voorkomen. Koningin Wilhelmina, minister president Ruys de Beerenbrouck - ze geven de Zeeuws-Vlamingen echt het gevoel dat ze bij Nederland hoorden."

"Honderd jaar geleden was Zeeuws-Vlaanderen veel minder Nederlands dan nu, maar het blijft een apart landje met een eigen cultuur."

"Mijn ouders hebben altijd gezegd. Ga weg. Ga studeren. Het is niet goed om in je eigen kleine kringetje te blijven rondlopen. Leer hoe andere mensen denken en handelen."

“Degene die konden studeren zijn weggegaan. Mensen willen wel terug, maar kunnen niet, dat is het verdriet.”

“Ik mis mijn geboortegrond. De rust. De wijde omgeving. De strijd tegen de elementen. Mijn moedertaal. Ik denk zelfs nog in het Zeeuws-Vlaams.”

"We voelen ons Nederlands maar ook een beetje Vlaams. We zijn hardwerkend en bourgondisch tegelijk. Niet voor niks hebben we zoveel cafés, sterrenrestaurants en vieren we carnaval."

"Ons volgende boek gaat over een Zeeuws-Vlaming die leefde van 1763 tot 1842. Hij bouwde tijdens zijn leven een klein imperium op onder vier verschillende regimes. Eerst onder de Oostenrijkse Habsburgers, toen de Fransen, daarna het Nederlands-Belgische koninkrijk en na de afscheiding van België alleen Nederland. Hij wist in die tijd meer dan 2000 hectare land, 7 woonhuizen en 25 boerderijen te kopen. Hoe kan iemand in zo'n roerige tijd, dat allemaal verwerven zonder geld te lenen?