Achlum Lezing: solidariteit begint met je verdiepen in een ander

Willen we ons inzetten voor de samenleving of zijn we vooral met onszelf bezig? Die vraag komt steeds terug in de Achlum Lezing die oud-commandant der strijdkrachten Peter van Uhm afgelopen vrijdag hield in de historische kerk in Achlum.

Peter van Uhm is (uiteindelijk) optimistisch over de eensgezindheid in Nederland. Maar hij geeft in zijn lezing ook aan dat die voortdurend onder druk staat. Door eigenbelang, gebrek aan vertrouwen en respect en door onze neiging om te snel te oordelen over anderen. “Wij hebben vaak onze mening meteen klaar als wij iets zien of horen. Eerst ergens over nadenken, ons verstand even de tijd geven om dingen te analyseren, te begrijpen, ons in te leven in een ander - het is niet onze sterkste kant.”

Te snel ergens iets van vinden, ondermijnt solidariteit

Onze drang om overal meteen iets van te vinden - Willem van Duin, voorzitter raad van bestuur Achmea, staat er ook bij stil in zijn openingswoorden. “Oordelen over mensen zonder je in elkaar te verdiepen, ondermijnt de solidariteit. Omdat je er mensen of groepen mensen mee uitsluit in plaats van insluit.”

Optimisme in historische kerk van Achlum

Het is een flinke kanttekening bij onze wil en ons vermogen om ‘er samen voor te gaan in Nederland’, die ook in het huiskamergesprek waar de lezing via Omrop Fryslân wordt gevolgd, blijft hangen. Desondanks blijft de stemming optimistisch in de historische kerk van Achlum, die voor een groot deel gevuld is met mensen die in de afgelopen drie jaar deelnamen aan een huiskamergesprek binnen de campagne Volgens Nederland.

De wil om samen risico’s te delen, is springlevend

Van Duin benadrukt dat mensen zich nog steeds solidair voelen met elkaar. “We zijn kampioen vrijwilligerswerk in Nederland. En ook de wil om samen risico’s te delen, is nog springlevend. Die uit zich wel anders dan ruim 200 jaar geleden toen 39 boeren en notabelen hier in Achlum onderling hun bezit verzekerden tegen brand, en zo de kiem legden voor het huidige Achmea.”

Nieuwe verbanden waarin burgers en bedrijven samenwerken

“Ik zie dat mensen op verschillende plekken, in zelfgekozen samenstellingen afspraken maken om elkaar te helpen of om risico’s te delen. Zo ontstaan nieuwe verbanden waarin burgers en bedrijven uit een gevoel van solidariteit samenwerken. Het spreekt vanzelf dat Achmea die nieuwe verbanden die tussen mensen ontstaan, zo goed mogelijk faciliteert en stimuleert.”

Ik-denken wordt wij-denken

Van Uhm ziet ook genoeg voorbeelden van mensen die zich met elkaar verbinden en iets voor elkaar over hebben. “Ondanks de crisis laten we het materialisme los en vervangen we het ik-denken meer door wij-denken. Wij gaan bewuster leven. Wij zijn bereid om meer te betalen voor biologische voeding. Wij vinden moderne vormen van de oude coöperatie uit door middel van crowd funden. Wij pakken ergens vrijwilligerswerk op om anderen te helpen.”

Laat alle jongens en meisjes samen dienen

Het besef dat je er voor de samenleving bent en niet andersom - dat zou iedereen in zijn of haar jeugd moeten meekrijgen, vindt Van Uhm. Hij pleit voor een maatschappelijke dienstplicht. “Laat alle jongens en alle meisjes uit alle geledingen een periode samen dienen. Ze leren zichzelf en elkaar beter kennen, elkaar beter begrijpen. Dat is de basis voor respect, vertrouwen, solidariteit en gemeenschapszin.”

Het Achlum van 1811 bestaat niet meer

Volkskrant-journalist Kustaw Bessems is ingehuurd om kritisch te reageren op de Achlum Lezing en doet dat ook. “De ‘wij’ waar van Van Uhm het over heeft, is jammer genoeg niet Nederland. Het Achlum van 1811 bestaat niet meer. Die 39 Friese boeren en notabelen, zo gok ik maar eens wild, die leken op elkaar. Blank, Fries, protestants. Dat geeft een zekere voorspelbaarheid, een zeker vertrouwen, een vertrouwen dat veel minder vanzelfsprekend is als je vandaag de dag woont tussen Surinaamse Nederlanders, Marokkaanse Nederlanders, Turkse Nederlanders, Iraakse of Somalische Nederlanders en alle hybride vormen daartussen waarop niet eens zo’n etiketje valt te plakken.”

Verschillen overbrug je niet met een maatschappelijke dienstplicht

“Voor elke vorm van solidariteit, ook al uit die zich in zoiets materieels als een verzekering of belastingen, is een basisvertrouwen nodig. In de kern moet je ervan overtuigd zijn dat je iets met die andere mensen te maken hebt.”Alle genoemde verschillen overbrug je niet met een maatschappelijke dienstplicht, volgens Bessems. Hij ziet meer heil in een maatschappelijk recht voor jongeren. “Geef ze een half jaar waarin ze niet worden klaargestoomd tot productiemachine en ook niet geforceerd moeten dienen maar waarin ze iets kunnen leren over hoe de wereld in elkaar zit.”

Lees meer

Wekelijks doeners en denkers aan het woord over solidariteit op www.achmea.nl/blog. Met bijdragen van Peter van Uhm (oud-Commandant der Strijdkrachten), Cini van der Tol (auteur), Maarten Post (voorzitter Stichting ZZP Nederland) en Adjiedj Bakas (trendwatcher).